19 stycznia 2021 roku wejdą w życie zmiany w ustawie Karta Nauczyciela dotyczące między innymi postępowań dyscyplinarnych nauczycieli. Zostały one zasygnalizowane już w 2019 roku i mają na celu usprawnienie procedur tzw. dyscyplinarek. Czy tak właśnie będzie?
Zmiany, które zaszły w kontekście postępowań dyscyplinarnych zawarte są w art. 75 i art. 85 ustawy Karty Nauczyciela i dotyczą: zmiany obowiązujących terminów, zawiadomień rzecznika dyscyplinarnego i zawieszenia nauczyciela. Zmiany dotyczą również terminów.
Dyrektor lub organ prowadzący szkołę będzie miał teraz 14 dni (dotychczas 3 dni) na zgłoszenie do rzecznika dyscyplinarnego możliwości popełnienia przez nauczyciela czynu naruszającego prawo i dobro dziecka.
Rzecznik dyscyplinarny ma teraz określony termin 3 miesięcy na skierowanie do komisji dyscyplinarnej pierwszego stopnia wniosku o wszczęcie lub umorzenie postępowania.
Po upływie 5 miesięcy (dotychczas 3 miesiące) od zawiadomienia komisji dyscyplinarnej, nie może być wszczęte postępowanie dyscyplinarne, także po upływie 2 lat (dotychczas 3) od popełnienia czynu.
W związku z wydłużeniem tego okresu uchylony został przepis mówiący, że w przypadku naruszenia prawa i dobra dziecka można wszcząć postępowanie nawet po upływie 3 miesięcy od zawiadomienia komisji dyscyplinarnej.
Dyrektor nie ma obowiązku każdorazowo zawiadamiać rzecznika dyscyplinarnego o podejrzeniu popełnienia czynu naruszającego prawo i dobro dziecka, jeżeli fakty wskazują na to, że nie został on popełniony. 14-dniowy czas na zawiadomienie pozwala dokładniej zapoznać się ze sprawą na poziomie szkoły.
Uregulowany został przepis, który mówi o tym, co należy zrobić, jeżeli nauczyciel ze względu na swoją nieobecność nie miał możliwości złożenia wyjaśnień w sprawie toczącego się postępowania. 3-miesięczny okres, w którym rzecznik dyscyplinarny ma obowiązek skierować sprawę do komisji dyscyplinarnej rozpoczyna się wtedy z dniem jego powrotu do pracy.
Dyrektor lub organ prowadzący szkołę ma możliwość odstąpić od zawieszenia nauczyciela w przypadku, gdy rzecznik dyscyplinarny wniesie o wymierzenie kary z art.76 ust.1 pkt 1 (nagana z ostrzeżeniem), a wiarygodność zarzutów nie budzi wątpliwości, że nauczyciel musi zostać odsunięty od wykonywanych obowiązków.
Nowe przepisy obowiązują wobec postępowań wszczętych po 19 stycznia 2021. Te, które zostały wszczęte lub wszczęte, ale niezakończone przed wejściem w życie ustawy, będą podlegać wcześniejszym przepisom.
Nie zostały wprowadzone zmiany, o które wnioskowały związki zawodowe nauczycieli dotyczące sformułowania „czyn naruszający prawo i dobro dziecka”. Jest on ich zdaniem nieprawidłowo interpretowany w wielu postępowaniach, gdyż jest niejednoznaczny. W związku ze zmianami, które będą obowiązywać od 19 stycznia 2021, dotyczącymi postępowań dyscyplinarnych nauczyciele obawiają się, że przepisy te mogą być nazbyt często stosowane na ich niekorzyść.
Kara? Ale za co?
Karta Nauczyciela nakłada na nauczycieli bardzo szerokie obowiązki. Można je streścić dwoma słowami – bądź przyzwoity.
I tak artykuł 6 Karty Nauczyciela wymienia to, do czego każdy nauczyciel jest zobowiązany.
1. rzetelnie realizować zadania związane z powierzonym mu stanowiskiem oraz podstawowymi funkcjami szkoły: dydaktyczną, wychowawczą i opiekuńczą, w tym zadania związane z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniom w czasie zajęć organizowanych przez szkołę,
2. wspierać każdego ucznia w jego rozwoju,
3. dążyć do pełni własnego rozwoju osobowego,
3a. doskonalić się zawodowo, zgodnie z potrzebami szkoły,
4. kształcić i wychowywać młodzież w umiłowaniu Ojczyzny, w poszanowaniu Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, w atmosferze wolności sumienia i szacunku dla każdego człowieka,
5. dbać o kształtowanie u uczniów postaw moralnych i obywatelskich zgodnie z ideą demokracji, pokoju i przyjaźni między ludźmi różnych narodów, ras i światopoglądów.
Nie ma zamkniętego katalogu przewinień, za które nauczyciel może stanąć przed komisją dyscyplinarną. Czy podniesienie głosu na ucznia można uznać za działanie nieetyczne? A przedstawianie własnych poglądów politycznych np. w komentarzu do treści omawianej lektury albo na lekcji WOS? Wszystko zależy od subiektywnej oceny dyrektora, który ma prawo powiadomić wojewodę o naruszeniu zasad etyki zawodowej przez nauczyciela.
I jeszcze jedno ważne zastrzeżenie. Nieetyczne jest również nie podejmowanie działań. Winny może być nauczyciel, który krzyczy, ale również ten, który milczy wobec agresji i niesprawiedliwości.